Kişi başına milli gelir son 3 yılda yüzde 52 arttı ancak Türkiye 20 yıl önceki sırada
Son üç yılda kişi başına düşen milli gelir dolar bazında yüzde 52 arttı ama Türkiye dünya sıralamasında 2003’teki konumuna geri döndü. Ekonomistler, dolar enflasyonu ve mülteciler nedeniyle kişi başına düşen milli gelirin son 10 yılda düştüğünü söylüyor.
Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir ilk kez 13 bin doları aştı. TÜİK’e göre 2023 yılında kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) 13 bin 110 ABD doları olacak. 2020 yılında kişi başına düşen milli gelir 8 bin 600 dolardı. Dolayısıyla kişi başına düşen milli gelir son 3 yılda dolar bazında yüzde 52 arttı.
Bu artışa rağmen Türkiye bu alanda dünyada 69’uncu sırada yer alıyor. 2003 yılında Türkiye 69’uncu sıradaydı. Ekonomistler ayrıca mülteciler ve dolar enflasyonu da hesaba katıldığında dolar bazında kişi başına düşen milli gelirin son 10 yılda yüzde 20’den fazla düştüğünü söylüyor.
TÜİK verilerine göre AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılında kişi başına düşen milli gelir 3 bin 608 dolardı. Bu miktar 2008 yılında ilk kez 10 bin dolar eşiğini aşarak 11 bin 18 dolara ulaştı. 2013 yılında kişi başına düşen milli gelir 12 bin 582 dolarla en yüksek seviyeye ulaştı.
Bu tarihten sonra milli gelir giderek azalarak 2020 yılında 8.600 dolara düştü. 2013-2020 yılları arasında kişi başına düşen milli gelir dolar bazında hep azaldı. 2022’de yine 10.000 eşiğini aştı ve 2023’te mutlak rekor kırıldı.
Türkiye’de artarken diğer ülkeler ne yapıyordu?
Öte yandan Türkiye’nin dolar bazında kişi başına düşen milli gelirinin bu kadar artması, Türkiye’nin dünyadaki konumunun bu kadar arttığı anlamına gelmiyor.
Aynı dönemde diğer ülkelerde milli gelirin nasıl değiştiğini ve Türkiye’nin dünya sıralamasındaki durumunu gözlemlemek gerekiyor.
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) verilerine göre 2000 yılında Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir, dolar bazında Bulgaristan ve Romanya’nın iki katından fazlaydı. Macaristan’ınkinden biraz daha düşüktü.
2003 yılında bu değer Türkiye’de 4 bin 685 dolar iken Bulgaristan’da 2 bin 711 dolar, Romanya’da 2 bin 672 dolar, Macaristan’da ise 8 bin 409 dolardı.
2023 yılında Türkiye’de 13 bin 384 dolar iken Bulgaristan’da 16 bin 87 dolara, Romanya’da ise 18 bin 413 dolara yükseldi.
Macaristan’da ise 20 bin dolar eşiği ilk kez aşılarak 21 bin 76 dolara ulaştı.
Kişi başına düşen milli gelirde 20 yıl önceki seviyeye dönüş
Uluslararası Para Fonu verilerine göre Türkiye, 2023 yılında kişi başına düşen milli gelir açısından dünyada 69’uncu sırada yer alacak.
2022’de 78. sırada yer aldı. Bu önemli bir artış gibi görünse de, Türkiye’nin 2003 yılında dünya sıralamasında 69’uncu sırada yer aldığı dikkate alındığında, son 20 yıldır aynı seviyede kaldığı görülüyor.
Yani Türkiye’de milli gelir arttıkça diğer ülkelerde de artıyor.
2023 yılında dolar bazında kişi başına düşen milli gelirin en yüksek olduğu ülke ise 135 bin 605 dolarla Lüksemburg oldu. Bu miktar ABD’de 80 bin 412 dolar; Almanya’da 52 bin 824 dolar.
Uluslararası Para Fonu’nun tahminlerine göre Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir 2028’de 17 bin 333 dolara çıkacak. Dünya sıralamasında ise 68’inci olacak.
2023 TÜİK verilerine eleştiri: Göçmenlerin durumu ve dolar enflasyonu
Ancak birçok ekonomist ve uzman, Türkiye’de kişi başına düşen milli gelirin 13 bin doları aşması konusunda temkinli davranıyor.
İktisatçı Mahfi Eğilmez’e göre ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasına milyonlarca göçmen katkıda bulunuyor.
Ancak kişi başına düşen gelir açısından nüfusa dahil edilmedikleri için Türk vatandaşlarının geliri “olduğundan yüksek görünüyor”.
REKLAMYorum: “Kişi başına milli gelir 10 yılda yüzde 23 düştü”
Ekonomist Emre Akçakmak da kişi başına düşen milli gelirin dolar bazında son 10 yılda düşüş gösterdiğini belirtiyor. Geçici Koruma Statüsündeki nüfus eklendiğinde ve yıllık GSYİH ortalama ABD enflasyonuna göre ayarlandığında oldukça farklı bir sonuç ortaya çıkıyor.
Akçakmak, 2013’te 12 bin 500 dolar olan kişi başına milli gelirin de 2023’te benzer şekilde 9 bin 600 dolara çıkacağını söyledi. Bu, dolar bazında kişi başına düşen milli gelirin son 10 yılda yüzde 23 oranında azaldığı anlamına geliyor.
Eski TÜİK Başkanı Birol Aydın, mülteci sayısındaki kademeli artışı hesaplayarak son 10 yılda azalmanın yüzde 26 olduğunu hesapladı.
